Άρθρο – Δημήτρης Παπαμιχαήλ
Από: Δημήτρης Παπαμιχαήλ
PhD Cand, Msc, Bsc Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Διατροφή και Διαβήτης
Ο διαβήτης είναι μια κατάσταση όπου το πάγκρεας δεν παράγει την απαραίτητη ποσότητα ινσουλίνης ή όταν ο οργανισμός δεν χρησιμοποιεί αποτελεσματικά την ορμόνη αυτή, η οποία ρυθμίζει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα. Η υπεργλυκαιμία, δηλαδή τα αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, είναι η συνηθισμένη κατάσταση που παρατηρείται σε έναν αρρύθμιστο διαβήτη. Αυτή η κατάσταση προοδευτικά θα επηρεάσει και άλλα συστήματα του σώματος όπως το νευρικό και το αγγειακό σύστημα, καθώς επίσης προοδευτικά μπορεί να επηρεάσει τα μάτια, τα νεφρά και την καρδιά.
Όπως φαίνεται μέσα από στατιστικά στοιχεία 1 στα 11 άτομα έχει διαβήτη ενώ 1 στα 2 άτομα με διαβήτη δεν έχει διαγνωστεί ακόμα. Επίσης 10% του κρατικού προϋπολογισμού χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της νόσου και των επιπλοκών αυτής.
Κατηγορίες διαβήτη
Οι βασικές κατηγορίες διαβήτη είναι:
- Διαβήτης τύπου 1: Ο διαβήτης τύπου 1, γνωστός και ως ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης, είναι η κατάσταση κατά την οποία ο οργανισμός δεν παράγει ινσουλίνη και έτσι είναι απαραίτητη η συχνή χορήγηση της ορμόνης. Μέχρι σήμερα η αιτία της εμφάνισης της νόσου, αλλά και η μέθοδος πρόληψής της, δεν είναι γνωστές. Τα συχνότερα συμπτώματα της νόσου είναι η πολυδιψία, η πολυουρία, το αυξημένο αίσθημα πείνας, η αθέμιτη απώλεια βάρους, οι αλλαγές στην όραση και το αδικαιολόγητο αίσθημα κόπωσης.
- Διαβήτης τύπου 2: Ο διαβήτης τύπου 2, γνωστός και ως μη-ινσουλινοεξαρτώμενος, είναι η κατάσταση κατά την οποία ενώ παράγεται ινσουλίνη φυσιολογικά, ο οργανισμός δεν μπορεί να τη χρησιμοποιήσει. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται αντίσταση στην ινσουλίνη. Ο τύπος αυτός, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, είναι ο πιο συχνά εμφανιζόμενος διαβήτης. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα άτομα που διαγιγνώσκονται με διαβήτη τύπου 2 είναι ασυμπτωματικά και η διάγνωση της νόσου γίνεται μετά από μια τυχαία μέτρηση της γλυκόζης αίματος ή σε άλλη περίπτωση όταν πλέον εμφανιστούν και άλλες επιπλοκές.
- Διαβήτης κύησης: Ο διαβήτης κύησης είναι η κατάσταση κατά την οποία παρατηρείται διαταραχή των επιπέδων γλυκόζης κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης και συγκεκριμένα το 2ο τρίμηνο της κύησης.
Διατροφικές συστάσεις για άτομα με διαβήτη
Αρκετοί είναι αυτοί που μόλις διαγνωστούν με διαβήτη ή προ-διαβήτη θεωρούν ότι θα πρέπει να εγκαταλείψουν εντελώς φαγητά που απολάμβαναν. Τα καλά νέα είναι ότι ακόμα και τα διαβητικά άτομα μπορούν να συνεχίσουν να απολαμβάνουν τα φαγητά της αρεσκείας τους, απλώς θα πρέπει να μειώσουν την ποσότητα ή και τη συχνότητα κατανάλωσής τους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μετά από ενημέρωση που θα τους γίνει από τον Κλινικό Διαιτολόγο – Διατροφολόγο.
Το κλειδί της σωστής διατροφής για το διαβήτη είναι η κατανάλωση ποικίλων υγιεινών τροφίμων όπως φρούτα, λαχανικά, σιτηρά ολικής άλεσης, φυτικά έλαια (π.χ. ελαιόλαδα, ξηροί καρποί, λιπαρά ψάρια) και ζωικά προϊόντα χαμηλά σε λίπος όπως κοτόπουλο και γαλακτοκομικά.
Η κατανάλωση ποιων τροφίμων και ποτών πρέπει να μειωθεί από τα άτομα με διαβήτη;
Τα τρόφιμα και τα ποτά που πρέπει να μειώσουν τα άτομα με διαβήτη είναι:
- Τηγανιτά φαγητά και άλλα φαγητά που είναι αυξημένα σε κορεσμένα ή τρανς λιπαρά.
- Τρόφιμα αυξημένα σε αλάτι (γνωστό και ως νάτριο).
- Γλυκά, ζαχαρωτά και παγωτά.
- Ποτά με πρόσθετη ζάχαρη όπως χυμοί, αναψυκτικά, αθλητικά ή ενεργητικά ποτά.
Τα ποτά με ζάχαρη μπορούν να αντικατασταθούν με νερό. Επίσης, στον καφέ ή το τσάι μπορούν να χρησιμοποιηθούν υποκατάστατα ζάχαρης.
Το αλκοόλ θα πρέπει να καταναλώνεται με μέτρο. Συγκεκριμένα, οι γυναίκες μπορούν να πίνουν μέχρι 1 ποτήρι την ημέρα και οι άντρες μέχρι 2 ποτήρια την ημέρα. Επιπλέον, προσοχή πρέπει να δίνεται από τα διαβητικά άτομα που παίρνουν ινσουλίνη ή αντιδιαβητική θεραπεία, καθώς η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να μειώσει αρκετά τα επίπεδα γλυκόζης του αίματος τους. Για αυτό το λόγο, η κατανάλωση αλκοόλ θα πρέπει να συνοδεύεται από φαγητού.
Πότε πρέπει να τρώω εάν έχω διαβήτη;
Κάποια άτομα πρέπει να καταναλώνουν το γεύμα τους την ίδια ώρα καθημερινά, ενώ άλλα μπορούν να είναι περισσότερο ελαστικά στο ωράριο των γευμάτων τους. Αυτό εξαρτάται από το είδος της φαρμακευτικής αγωγής και της ινσουλίνης που λαμβάνουν. Εάν κάποιο άτομο λαμβάνει το σχήμα ινσουλίνης βραδείας δράσης, δηλαδή την ινσουλίνη πριν από κάθε γεύμα, μπορεί να είναι περισσότερο ελαστικό στο χρόνο του γεύματος, όπως και στην ποσότητα των υδατανθράκων που θα πρέπει να λάβει. Σε κάθε περίπτωση όμως εάν παραλειφθεί ή καθυστερήσει ένα γεύμα, η γλυκόζη αίματος θα μειωθεί αρκετά με κίνδυνο σοβαρής υπογλυκαιμίας.
Πόσο πρέπει να τρώω εάν έχω διαβήτη;
Η ποσότητα του φαγητού δεν θα πρέπει να αποτελεί ένα απόλυτο νούμερο, αλλά να προσαρμόζεται στα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά του καθενός (π.χ. ύψος, βάρος) , στη φυσική δραστηριότητα που πραγματοποιείται εντός και εκτός εργασίας και βέβαια στη φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνεται. Βέβαια, στόχος της ποσότητας του φαγητού είναι η κάλυψη των αναγκών, η επίτευξη ή η διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους και παράλληλα η διατήρηση των επιπέδων γλυκόζης αίματος σε φυσιολογικά επίπεδα. Ένα πρότυπο πιάτο διατροφής είναι αυτό που απεικονίζεται στην εικόνα, όπου τα λαχανικά λαμβάνουν το 50% του πιάτου, το υδατανθρακούχο τρόφιμο το 25% και το υπόλοιπο 25% το πρωτεϊνούχο τρόφιμο, με την προσθήκη μικρής ποσότητας υγιεινών λιπαρών.
